معرفی دروس تخصصی حفاری و بهره برداری

1- مهندسی حفاری :
امروزه در صنعت نفت، صنعت حفاری حرف اول را می زند و ملاک قدرت شرکت های نفتی محسوب می شود. حفاری به ۲ روش انجام می شود:
۱) حفاری دورانی (rotational drilling)
۲) حفاری ضربه ای (Cable tool drilling)
امروزه حفاری ضربه ای کاربرد زیادی ندارد و تقریبا تمامی چاه ها به روش حفاری دورانی (rotational drilling) حفر می شوند.

▪ در این درس معمولا به بررسی سیستم های مختلف دکل حفاری پرداخته می شود .

​​​​​​​2- سیالات حفاری ( گل و سیمان ):

گل‌های حفاری گروه ویژه‌ای از سیالات حفاری هستند که اغلب برای حفر چاه‌های عمیق استفاده می‌شوند. عبارت گل به غلظت زیاد سیال پس از افزودن مواد مناسب به مایع پایه آبی یا پایه نفتی اشاره دارد. عملکردها‌ی زیادی برای سیال حفاری در نظر گرفته شده است. از نظر تاریخی، اولین هدف برای سیال حفاری، استفاده از آن به عنوان ماشین برای انتقال ذرات حاصل از برش به سر چاه است؛ اما امروزه کاربردهای متنوع و متفاوتی برای آن متصور است.
روش‌هاي ژئوفيزيكي به صورت گسترده‌اي در اكتشاف نفت استفاده مي‌شوند. پيشرفت‌هاي اين روش‌ها در اثر گسترش ابزارهاي دقيق‌تر و پيچيده‌تر براي كسب اطلاعات و هم چنين ظهور كامپيوترهاي بسيار سريع براي پردازش داده‌هاي حاصل شده است.
وظایف اصلی گل حفاری عبارتند از:
الف) تمیزکاری ته چاه و انتقال کنده‌ها‌ی حاصل از برش به سطح و امکان جداسازی آن‌ها در سطح
ب) کاهش اصطکاک بین رشته حفاری و دیواره‌های چاه و خنک‌سازی و روان‌کاری رشته حفاری و مته حفاری
ج) حفظ پایداری بخش‌های بدون پوشش دهانه چاه
د) جلوگیری از ریزش درونی(Inflow) سیالات مخزن، نفت، گاز، یا آب از صخره‌های نفوذپذیر حفرشده
ه) تشکیل اندود گل[3] نازک با نفوذپذیری پایین به منظور بستن حفرات و سوراخ‌ها در سازندی که مته به آن نفوذ کرده است.
و) حمایت و حفاظت از دیواره‌های چاه
ز) جلوگیری از آسیب در سازند تولیدی
ح) جلوگیری از خوردگی لوله حفاری
ط) کسب داده در مورد سازندی که تحت عمل حفاری قرار گرفته است
ی) تعلیق کنده‌های حفاری در هنگام توقف حفاری
ک) کنترل فشار زیرسطحی
ل) تحمل وزن رشته و تجهیزات حفاری

3- مکانیک سنگ: 

مکانیک سنگ رشته‌ای از علوم مهندسی است که در آن چگونگی رفتار سنگ در برابر عوامل بیرونی و درونی و تغییرات آنها مورد بحث قرار می‌گیرد. مکانیک سنگ را می‌توان به طور ساده، علم مطالعه اثر نیروها به روی سنگها، دانست.

مکانیک سنگ (Rock Mechanic) از دو واژه Rock به معنی سنگ و Mechanics به معنی مکانیک گرفته شده‌است.

4- کنترل فوران چاه :

مهار فوران چاه­های نفت و گاز، همواره یکی از دغدغه­ های پس از کشف نفت بوده است.آزاد شدن نیروی عظیم طبیعت، به صورت خارج از کنترل،  هولناک است.بدون شک، کنترل فوران مقوله­ایست و مهار فوران چاه­های سرکش که از کنترل خارج شده­اند، مقوله­ای دیگر، هرجا که چاهی برای استخراج نفت و گاز حفر می­شود، می­بایست تمهیدات لازم برای کنترل فوران و در صورت خارج شدن فوران از کنترل، مهار چاه نیز مد نظر قرار گیرد، به همین دلیل است که کلیه­ی دکل­های حفاری در خشکی و دریا مجهز به تجهیزات کنترل فوران می­باشند. براساس مقررات شرکت­های حفاری، دستورالعمل­های لازم برای مقابله با این پیشامد باید تدوین شود و مسئولیت­های اشخاص، معلوم شود و افراد بر پایه­ی مسئولیت­های محوله می­بایست دوره­های آموزشی لازم را طی کنند.
پیامدهای فوران چاه­های نفت وگاز، بسیار ناگوار است، ساده­ ترین فوران می­تواند میلیاردها تومان، به تجهیزات، خسارت وارد کند و ده­ها میلیارد تومان از ذخایر طبیعی کشور را نابود و به محیط زیست خسارات جبران­ناپذیری وارد ­کند و ممکن است، این حادثه، خسارات جانی نیز داشته باشد.لازم به ذکر است که احتمال وقوع فوران همواره وجود دارد و این مختص شرکت، کشور و یا منطقه­ی خاصی نیست ومی تواند در چاه­های دریایی و یا حفرشده در خشکی حادث شود.فوران ممکن است در چاه­های بسیار عمیق و با فشار بالا و یا در چاه­های کم­عمق و با فشار پایین حادث شود.
مهار چاه­های سرکش، نیازمند دانش، هنر، خلاقیت و تجربه است و تنها در قالب یک کار گروهی منسجم با مدیریت قوی ممکن می گردد. بدون داشتن دانش مهندسی حفاری، مخازن، زمین­شناسی و سایر علوم مرتبط با نفت وگاز، مهار چاه امکان ندارد. طبیعی است که این مجموعه از دانش­های ذکرشده، در یک گروه از کارشناسان جمع می­شود.

5- حفاری انحرافی :
​​​​​​​حفاری انحرافی (Slant well) در این روش حفاری نسبت به محور عمود بر سطح زمین دارای زاویه می باشد حتی ممکن است در حفاری عمودی در یک قسمت به عنوان نمونه رشته های حفای به دیواره چاه گیر کنند و نتوان آنها را آزاد کرد و مجبور شویم آن قسمت لوله های حفاری که به دیواره چاه گیر کرده است را قطع کنیم و پس ازسیمان کردن آن قسمت با استفاده از روش حفاری انحرافی این منطقه را دور زده و دوباره در مسیر حفاری قبلی بازگردیم.
​​​​​​​
​​​​​​​